Melnitz

Charles Lewinsky - Het lot van de familie Meijer (2007)

Het is weer boekenweek, eindelijk! Dan mag ik tenminste weer een boek lezen. Al geruime tijd stond Het lot van de familie Meijer van Charles Lewinsky op de leesplank in de kast. Was zelfs vorige zomer al meegeweest op vakantie naar een ver buitenland, maar het boek was ongeopend, ongelezen weer mee teruggekomen. Vooral vanwege het vooraf afschrikwekkende volume. Vuistdik namelijk.

Afgelopen maandag, op vakantie op een waddeneiland, ben ik eraan begonnen. En achteraf vind ik het spijtig dat het niet nóg dikker was. Wat een prachtig boek! Jammer dat ik het al op woensdag uit had.

Historische roman. Plaats: de Jura in Zwitserland. Tijd: tussen 1871 en 1937. Lekker veel historische feiten en feitjes (de slag bij Sedan, Dreyfus, de bijeenkomst van de Socialistische Internationale in Zürich, Theodor Herzl op een zionistisch congres), maar die vormen niet de hoofdmoot, slechts de omlijsting. De hoofdpersonen van de roman spelen geen rol in die gebeurtenissen, ze zijn niet eens getuigen. Want dat zou afbreuk doen aan de geloofwaardigheid van het verhaal. Geschreven met passie.

Hij had gelijk gehad.

Zoals hij elke keer gelijk had.

Hij kwam terug en vertelde.

Het vertellen bracht hem tot leven. Hij had nieuwe verhalen meegebracht, veel nieuwe verhalen, elk verhaal zo dodelijk levendig dat de oude erbij verbleekten. In de moderne tijd wordt alles groter en beter en efficiënter. Zes miljoen nieuwe verhalen, een dik boek waaruit je een generatie lang zou kunnen voorlezen zonder één keer in herhaling te vervallen. Verhalen die niet te geloven waren, zeker niet hier in Zwitserland waar ze al die jaren op een eiland hadden geleefd, op het droge midden in de overstroming. Verhalen die er bij de mensen niet in wilden, niet hier, waar de voorraden nooit opgeraakt waren. Om te koken hadden ze hun vuur aangemaakt en niet gemerkt dat ze het deden op de rug van een reusachtige vis, die maar één keer in het water hoefde te spartelen of met zijn vinnen hoefde te slaan, of ze waren al platgedrukt en gestikt en verdronken. Ze wisten het niet, hier in Zwitserland. Ze hoorden het nu pas en hadden het liever nooit gehoord.

(...)

Altijd als hij gestorven was, kwam hij weer terug.

Hij kwam niet alleen. Deze keer had hij versterking meegebracht. In zijn eentje kan iemand nooit zoveel verhalen vertellen.

De hele stad was er vol mee.

Het hele land.

De hele wereld.

Ze huisden op de zolders, in hutkoffers die niet op tijd waren vertrokken. Ze verstopten zich in de kelders onder stapels vodden die ooit feestgewaden waren geweest. Je trof ze aan op elke hoek van de straat. Ze zaten in de lege koets voor het Landesmuseum en reden zonder paarden tot aan het eind van de wereld. Op het station schreven ze met krijt getallen op de goederenwagons. In de winkel van Brockenhaus in de Neugasse zochten ze naar voorwerpen die ooit van hen waren geweest en als ze ze vonden wilden ze ze niet hebben. Bij Sprüngli schraapten ze slagroomtaart van blikken borden. Op het terras van de vleeshal stonden ze in de rij als voor het appèl, slechts af en toe sprong er een in de Limmat die mocht verdrinken.

Ze waren overal.

Als een zwerm zwarte vogels zaten ze in alle bomen met elkaar te schaken. De figuren had Melnitz van botten gesneden; van elke verslagen boer wist hij de herkomst, het land en de familie te noemen. Hij wist alles en stond niemand toe het te vergeten. 'Geniet van jullie leven,' zei hij. 'Jullie hebben geluk gehad, hier in Zwitserland.'

Altijd als hij gestorven was, kwam hij weer terug.