Op de Balkan

het begin van de 21e eeuw in Europa

Vandaag verklaart Kosovo zich onafhankelijk. De Kosovaren beschouwen zich niet langer een provincie van Servië. Servië is het daar volstrekt mee oneens, maar daar trekken de leiders in Pristina zich niets van aan. Gesteund door Europa en de VS denkt Kosovo dat het op eigen benen kan staan.

Hiermee is denk ik de volledige desintegratie van Joegoslavië bereikt. In ruim vijftien jaar tijd is de Joegoslavische federatie uiteengevallen in zeven onafhankelijke landen: Slovenië, Kroatië, Bosnië Herzogewina, FYROM (Macedonië), Montenegro, Kosovo en Servië. Er zijn oorlogen gevoerd om dat proces af te dwingen c.q. te verhinderen, het is maar vanuit welk perspectief je ernaar kijkt.

De geschiedenis van de Balkan in de twintigste eeuw is voor een heel groot gedeelte de geschiedenis van Europa in de twintigste eeuw. Ik durf te beweren dat die Europese twintigste eeuw vandaag eindigt. Hij begon in 1910, met de Albanese opstand in Kosovo tegen de Ottomaanse heersers over dat gebied. En eindigt dus in 2008, met de onafhankellijkheid van Kosovo. In de honderd jaar daartussen heeft dat wat begon als een emancipatiestrijd op de Balkan de vorming van Europa bepaald.

De eerste Balkanoorlog (1912) verdreef de Ottomanen uit Europa. Servië, Griekenland, Montenegro en Bulgarije samen tegen de Sultan. Die oorlog werd in 1913 gevolgd door de tweede Balkanoorlog: Griekenland en Servië samen tegen Bulgarije. In 1914 escaleerde dit conflict verder. In eerste instantie werd het nog de derde Balkanoorlog genoemd, maar al snel breidde dit zich uit tot wat de Eerste Wereldoorlog zou worden. Eigenlijk het begin van de Grote Europese Burgeroorlog (1914-1945). Die op zijn beurt weer werd gevolgd door de Koude Oorlog, tot aan de ineenstorting van het communisme in 1989. Maar daarmee was het nog niet gedaan: het conflict op de Balkan waarmee het allemaal was begonnen was nog steeds niet opgelost. Er kwamen nog enkele Joegoslavische oorlogen (de derde Balkanoorlog 1991-2001) aan te pas om het een en ander te herschikken. En die herschikking lijkt vandaag zijn beslag te krijgen.

Laten we hopen dat de betrokkenen in en rond Kosovo hun hoofd koel houden. In dat geval kunnen we vandaag een streep zetten onder die verschrikkelijke, gewelddadige, bloedige strijd in Europa van meer dan honderd jaar. Want het kan natuurlijk ook nog anders lopen. De grote vrees van Rusland is dat dit het begin zal zijn van het streven naar een groot-Albanië, waar Montenegro, FYROM en Griekenland ook bij betrokken zullen zijn. En de Russen houden hun hart vast wat dat voor consequenties kan hebben in Armenië en Azerbeidjan (rond Nagorno-Karabach) en Abchazië en Tsjetsjenië en noem maar op. Het wordt spannend.