Wiskunde bij de Hoge Raad

"Het is wiskunde, geen giskunde", zei ik vaak, wanneer weer eens één van de kinderen zat te zweten op een wiskundevraagstuk. Dan keek-ie me met grote vragende ogen aan en vroeg "is de uitkomst dan soms 12?" "Dat bedoel ik nou, het is geen giskunde. Wiskunde komt van wis en waarachtig, van ja-gewis-dan-kwam-hij-wel. Wiskunde. Zeker weten. Niks gissen, niks raden. Weten!" Moeilijk concept, wanneer je veertien bent. Toch is er één tak van de edele wiskundesport die niet gaat over zeker weten, maar over onzekerheden; dat is de statistiek of de waarschijnlijkheidsleer.

Die tak van sport gaat wellicht binnenkort een grote rol spelen in de rechtszaal. Teletekst vanmorgen:

Wetenschappers willen dat de zaak-Lucia de B. heropend wordt. Ze hebben een petitie opgesteld, die door alle Nederlandse hoogleraren statistiek en kansberekening is ondertekend. Lucia de B. heeft levenslang gekregen voor de moord op 7 ziekenhuispatiënten, vooral omdat ze telkens dienst had toen ze overleden. Statistisch zou vrijwel zeker zijn dat zij erbij betrokken was. Volgens de ondertekenaars zijn er geen sterke statistische aanwijzingen dat ze iets met de sterfgevallen te maken had. Een commissie zei maandag al dat daar twijfel over bestaat. De Hoge Raad besluit mogelijk tot heropening.

Dat is interessant. Onder Nederlandse statistici loopt al jaren een discussie over deze zaak. Al in 2003 waren er de eerste publicaties. Een zeer lezenswaardige bijdrage aan deze discussie stamt uit 2004, van Marjan Sjerps (lees haar artikel op Kennislink).

Dan gaan we het nu eindelijk beleven: wiskunde in een vakgebied (strafrecht) waarin het woord bewijs zo vaak volkomen verkeerd wordt gehanteerd. Ik heb me altijd verbaasd over dat woord in de rechtszaal. Bewijs is onomstotelijk. Wanneer iets bewezen is, dan is het waar. Maar niet in een strafzaak. Daarin kan veel "bewijs" zijn voor schuld, maar tegelijkertijd ook "bewijs" voor onschuld. En dan moet een rechter een oordeel vellen. Dergelijke logica is lichtjaren verwijderd van ons heldere wiskundige logische systeem. En nu zouden die twee het samen mogen gaan uitvechten? Ik ga deze zaak met grote belangstelling volgen.