De randstad

De Commissie Kok adviseert: Randstad één provincie

De vier provincies in de Randstad moeten worden samengevoegd tot één provincie met één bestuur. Dat adviseert een commissie onder leiding van oud-premier Kok. De commissie denkt dat een grote provincie de Randstad economisch versterkt. Het gebied kan daarmee een blijvende plaats innemen in de top-5 van economisch sterke regio's in Europa. Nu staat de Randstad nog in de middenmoot.

Zeer interessante gedachte. Maar over welke provincies hebben we het eigenlijk? Noord-Holland en Zuid-Holland, dat lijkt me duidelijk. Verder hoort Utrecht daar ook bij. En tenslotte Flevoland. Dat wordt me wat, één bestuurlijk orgaan dat de taken van de huidige vier provinciebesturen moet overnemen. Ik vind het altijd wel een goede zaak om bij de afwegingen rond zulke plannen eens stil te staan bij de vraag hoe nu eigenlijk de huidige situatie is ontstaan. Want er zijn natuurlijk in het verleden ook altijd afwegingen gemaakt om de zaken zo in te richten als ze nu zijn. Met andere woorden: waarom zijn deze provincies nu apart?

Voor de provincie Flevoland hoeven we niet zo ver terug in de geschiedenis. Na de drooglegging van de Noordoostpolder (1941) werd het nieuwe land bestuurlijk ondergebracht bij de provincie Overijssel. In 1957 werd de oostelijke polder aangelegd en in 1968 de zuidelijke polder. Het duurde nog even totdat in 1986 de drie polders samen één nieuwe provincie vormden: Flevoland.

Voor de ontstaansgeschiedenis van Noord- en Zuid-Holland moeten we iets verder terug in de tijd. Tot 1806 om precies te zijn. Het waren de Fransen, die in Nederland in 1795 de Bataafse Republiek hadden opgericht, die de bestuurlijke indeling van wat zij noemden het Koninkrijk Holland vaststelden. Voor die tijd hadden we Provinciën, maar nu werd Nederland opgedeeld in departementen.

Veel van de huidige provinciegrenzen zijn bij die indeling vastgelegd. En de provincie Holland werd in tweeën gedeeld, in het departement Maasland en het departement Amstelland. En de grens tussen die twee ligt bij Leimuiden en Hillegom. Precies daar waar de provinciegrens nu nog loopt.

En voor de geschiedenis van de provincie Utrecht moeten we nog veel verder terug, naar de Middeleeuwen. Sinds de vroege Middeleeuwen zetelde in de stad Utrecht een bisschop die naast kerkelijke macht ook wereldlijke macht uitoefende over een grondgebied dat we nu nog herkennen als ruwweg het grondgebied van de provincie. En het was tot in de vijftiende eeuw regelmatig knokken met bijvoorbeeld de graven van Holland.

De redenen waarom de provinciegrenzen vandaag de dag zo zijn zoals ze zijn, liggen dus heel ver weg in onze geschiedenis. Zo ver, dat ze op dit moment totaal niet meer relevant zijn. We kunnen dus wat dat betreft met een frisse nieuwe blik naar de toekomst kijken.

Ik vind het een goede zaak dat we ten aanzien van de Randstad Holland het bestuur bundelen. Dat geldt zelfs breder: onze huidige provincies zijn qua omvang te klein. Zoals we in Nederland de laatste decennia al heel veel kleine gemeenten hebben samengevoegd tot grotere eenheden, zo breekt nu de tijd aan om provincies te gaan samenvoegen. Dat zal overigens met minder emoties bij de burgers kunnen gaan. Mensen voelen zich nu eenmaal minder verbonden met hun provincie dan dat zij zich met hun gemeente verbonden voelen. Het begint nu met de idee van een Randstad-provincie, de andere provincies zullen nog wel volgen: in het noorden Friesland, Groningen en Drente samen, in het oosten Gelderland en Overijssel, en in het zuiden Zeeland, Noord-Brabant en Limburg.

Een volgende vraag is dan waar die Provincies zich mee bezig gaan houden. Hebben we eigenlijk wel een bestuurslaag nodig tussen het Rijk en de Gemeenten? Daar kunnen we het een volgende keer wel eens over hebben.