De republikeinse feestdag

14 juli, le quatorze juillet, nationale feestdag in Frankrijk. Vanwege iets als de Franse Revolutie, bestorming van de Bastille. Of zo. Veel meer weten we er niet van.

Dat die Franse Revolutie niet alleen een Franse revolutie, maar in feite een Europese revolutie was, dat zijn we kennelijk een beetje vergeten. Europa is niet erg populair en geschiedenis is niet sexy. Het Franse volk maakte een einde aan de absolute monarchie, koning Lodewijk XVI werd een kopje kleiner gemaakt, Frankrijk werd een republiek. En er kwam een einde aan de nog middeleeuwse maatschappelijke feodale structuren. De macht verschoof, van adel en kerk naar de burgerij.

Ook in onze contreien was het in die tijd onrustig. Binnen de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden hadden we dan weliswaar geen koning, maar dan toch wel een Stadhouder die zich gedroeg als koning. Willem V, lekker ventje. "Hij was een stevige drinker, liep mank en miste waarschijnlijk één of twee voortanden, nadat hij van zijn paard was gevallen." Niet bepaald een licht, maar wel de min of meer absolute baas in de Republiek. Nadat het volk in Parijs de macht had overgenomen, kreeg je ook opstand binnen de Republiek: de patriotten wilden van die Oranje af. En er waren er natuurlijk ook die belang hadden bij de status quo, en dat waren de orangisten. Het liep uit op een burgeroorlog, die pas na ingrijpen van het Franse leger (Pichegru) kon worden beëindigd: de Bataafse Revolutie.

Het gekke is, op school heb ik daar weinig over te horen gekregen. Op de een of andere manier is dit een moeilijk thema voor het katholieke onderwijs. Want aan welke kant ga je staan? Aan de kant van de patriotten? Da's een beetje moeilijk, want die Oranjes zijn toch onaantastbaar. En die patriotten die hadden toch onze republiek aan de Franse bezetter verkwanseld. Een soort NSB-ers avant la lettre. Aan de kant van de orangisten dan? Maar dat waren die gereformeerde lui die het volk eronder wilden houden! RK-politiek niet zo correct. Mijn docenten hebben dit dilemma altijd strategisch benaderd door deze episode in onze vaderlandse geschiedenis immer over te slaan. "Jongens, we waren vorige keer tot bladzijde 65 van het boek gekomen, we gaan nu verder vanaf bladzijde 93". Zo doe je dat.

De tegenstelling tussen protestanten en katholieken, een fundament onder onze verzuilde maatschappij, heeft lang bestaan. In de jaren zeventig van de vorige eeuw had ik een hervormd vriendinnetje. "Jullie katholieken, jullie hebben toen in Rome de eerste protestanten voor de leeuwen gegooid." Het subtiele onderscheid tussen roomsen en Romeinen was kennelijk in de nuances van het hervormde onderwijs verloren gegaan. Deze verkering kón geen lang leven beschoren zijn, tegen zoveel opgekropte cumulatieve frustratie is geen relatie bestand. Wat dat betreft mag het een wonder heten dat in dezelfde periode de KVP, de AR en de CHU samen opgingen in wat we nu kennen als het CDA. Die AR, de anti-revolutionaire partij, heette overigens niet zomaar anti-revolutionair. Ze waren tegen de revolutie. Welke revolutie? Laat dat nu de Franse/Bataafse Revolutie zijn! Het CDA is de erfgenaam van de orangisten in de Republiek, conservatief tot op het bot.

Dat laatste decennium van de achttiende eeuw ligt heel ver achter ons. Zo ver dat velen menen geen politiek of moreel standpunt meer te hoeven innemen. Net als mijn docenten van vroeger doen ze alsof dat er niet toe doet. Terwijl dat er volgens mij wel degelijk toe doet.

Met de Fransen roep ik het uit: vive la république!