Het museum

De Kaart van Nautz

Er bestaat een mooie gedetailleerde kaart uit 1829 van de stad Haarlem. Gemaakt door ene meneer Nautz, in opdracht van ik meen het toenmalige stadsbestuur. Een eerste poging om een soort van kadastrale grenzen binnen de stad vast te stellen.

De stad in 1827

Het is een interessante kaart. Het westen is boven getekend. De stad bevindt zich nog bijna geheel binnen de wallen, omsloten door grachten en singels. Van links naar rechts slingert het Spaarne zich een klein stukje door de stad. Haarlem ligt bijna geheel op de linkeroever; aan de overkant alleen de Slachthuisbuurt.

De stadsuitleg van het einde van de zeventiende eeuw aan de noordzijde, rechts op de kaart dus, is duidelijk zichtbaar. Tot aan zeg maar 1680 was de Nieuwe Gracht de noordelijke begrenzing van de stad. In die ruim 140 jaar heeft de stad zich op dat gebied nauwelijks ontwikkeld. Conclusie: de achttiende eeuw was niet bepaald een bloeiperiode.

Het Historisch Museum Haarlem

In het Historisch Museum van Haarlem kun je een reproductie van deze kaart kopen, voor de redelijke prijs van € 10,-. Kaartengek als ik ben, en geïnteresseerd in de geschiedenis van de stad, ben ik dus even bij dat museum langs geweest. Ik krijg de indruk dat het een beetje een kwijnend bestaan leidt. Wanneer ik binnenkom is er één bezoeker. Er zijn twee medewerkers: een dame die de kassa verzorgt en een meneer die de bezoekers rondleidt. Dat laatste is natuurlijk een service die je in weinig musea aantreft. Vaak moet je het doen met een boekje of folder, maar hier dus niet. Nu ben ik niet van plan om de gehele collectie van het museum te bezichtigen; ik kom alleen voor de kaart van Nautz. Maar wanneer de rondleider mij ziet, springt-ie me direct op de nek. ,,Bent u geïnteresseerd in kaarten? Ik ook! Ik heb laatst bij De Slegte een prachtig Belgisch boek met allemaal oude kaarten gekocht. Voor slechts € 19,95. Zo dik!" Hij maakt met duim en wijsvinger een gebaar waarmee hij duidelijk maakt dat het een robuuste uitgave betreft. ,,Kent u De Slegte? Bent u Haarlemmer? Dan kent u De Slegte vast wel". De dame achter de kassa onderbreekt hem: ,,Je moet niet zoveel reclame maken voor De Slegte. Wij hebben hier ook allemaal mooie boeken. Die moet je aanprijzen". De rondleider zucht: ,,Hier zijn ze allemaal twee keer zo duur".

Ik vertel hem dat ik alleen maar voor deze kaart kom. ,,Komt u dan even mee. Let maar niet op dat kaartje waarop de entreeprijzen voor het museum staan vermeld". Hij houdt zijn vlakke hand voor het bordje met de toegangsprijzen en troont me mee naar binnen. ,,We hebben in het museum een maquette van de stad, die geheel is gebaseerd op die kaart van Nautz. Komt u maar even kijken. Dat viel nog niet mee met die maquette, want de kaart is alleen maar tweedimensionaal en een maquette moet natuurlijk driedimensionaal zijn". Dat lijkt me toch niet zo moeilijk: veel van de gebouwen staan er toch nog gewoon? Dus dan weet je toch hoe hoog je ze moet maken op de juiste schaal. Maar goed. De maquette blijkt te staan opgesteld in een soort van filmzaal. En juist op dat moment is die zaal verduisterd, omdat er een film wordt afgespeeld. In het halfduister zie ik de enige andere bezoeker van het museum. ,,Dat is jammer", zegt de rondleider. ,,Geeft niet", antwoord ik, ,,ik kom een andere keer nog wel eens terug. En dan wil ik het hele museum wel zien." ,,Dat moet u zeker doen. U bent van harte welkom".

Bij het verlaten van het museum duwt hij me een foldertje in handen. "Heen en Weer - reizen per openbaar vervoer vanaf de zeventiende eeuw". Over de geschiedenis van de Leidsevaart. Ter gelegenheid van het 350-jarig bestaan van deze trekvaart is er deze zomer een expositie in het museum over de Blauwe ader van de Bollenstreek.

Een beetje beduusd sta ik even later weer buiten. Maar gelukkig met mijn Kaart van Nautz. Een mooi lijstje erom, en dan krijgt-ie een mooi plekje aan de wand in huis.